Zapalenie – czym jest i jak powstaje?

Każdy z nas nie raz miał wysypkę, gorączkę czy spuchnięte od uderzenia kolano. Co wywoływało te reakcje?  Nasz układ odpornościowy, aby poradzić sobie z niekorzystną sytuacją. Zapalenie może być też spowodowane uszkodzeniem tkanek – nazywamy to wtedy zapaleniem sterylnym. Krótkotrwały stan zapalny jest pomocny – zabija patogeny i nie pozwala im się rozprzestrzeniać. Jeśli jednak zapalenie sterylne w organizmie przedłuża się może stać się przyczyną wielu chorób – od choroby Alzheimera, przez stłuszczenie wątroby aż po miażdżycę i dnę moczanową.

To jednak nie takie proste..

Kiedyś uważano, że zapalenie jest automatyczną reakcją organizmu. Dzisiaj wiadomo, że jego wystąpienie wymaga  stworzenia kompleksów komórek – inflamasomów. Wydzielają one substancje, które są odpowiedzialne za krótkotrwałą reakcję zapalną w postaci: obrzęku, bólu, zaczerwienienia czy wzrostu temperatury ciała. Zwykle po zwalczeniu patogenów kompleksy rozpadają się. Jednak czasami ich aktywność przedłuża się – co stanowi bezpośrednią przyczynę takich chorób jak: dna moczanowa czy choroba Alzheimera. Różnice między tymi schorzeniami wynikają z inicjującego go bodźca oraz miejsca aktywacji inflamasomów i czasu jej trwania.

Zmienia to myślenie dotyczące chorób. Zamiast klasyfikować je na podstawie narządów, których dotyczą należy skupić się bardziej na tym, który kompleks komórek funkcjonuje nieprawidłowo.

Co inicjuje stan zapalny?

Aby rozpocząć produkcję prekursorów stanu zapalnego i budowania inflamasomów receptory muszą zostać aktywowane przez specyficzne cząsteczki. Czynnikami zapalnymi mogą być substancje obce: pasożyty, grzyby, wirusy, bakterie. Jak i cząsteczki produkowane w organizmie (!): ATP, DNA, RNA (które ciało może rozpoznawać jako obce, np. w przypadku urazu fizycznego), białka – beta amyloid, odkładanie się kryształów azbestu, cholesterolu czy kwasu moczowego oraz nieprawidłowe pożywienie. Do powstawania stanów zapalnych przyczyniają się również wolne rodniki, które atakują względu na wyczerpanie zdolności antyoksydacyjnej organizmu lub utrudnioną detoksykację.

Ofiary przejedzenia

Jedzenie zbyt dużo na raz wywołuje ostry epizod zapalny, co w rutynowej konsumpcji powoduje odkładanie tłuszczu i przewlekły stan zapalny. Spożywanie zbyt dużej ilości węglowodanów prowadzi do stanu zapalnego w mechanizmie pośrednim,a organizm musi ten nadmiar przekształcić w cząsteczki kwasu tłuszczowego.

Choć wiele narządów pada ofiarą stanu zapalnego związanego ze zbyt obfitym jedzeniem najsilniejszą odpowiedź obserwowano w wątrobie.

Zdrowa wątroba zawiera wiele komórek układu odpornościowego, które są poddawane aktywacji i mogą powodować uszkodzenie wątroby, nawet pod wpływem łagodnych bodźców. Procesy te mogą prowadzić do obrzęku, zapalenia wątroby i w konsekwencji marskości wątroby. A to wszystko skorelowane jest z przejedzeniem! U jednej trzeciej dzieci obserwuje się stłuszczenie wątroby. Co oznacza, że część z nich we wczesnym wieku dorosłym zachoruje na marskość.

Poddano obserwacji dobroczynny efekt głodówek i aktywności fizycznej. Okazało się,  że kwas hydroksymasłowy i kwas mlekowy inicjują w komórkach wiele reakcji biochemicznych, które w ostateczności wyłączają geny odpowiedzialne zaangażowane w pobudzenie produkcji inflamsomów.

Produkty trawienia często pobudzają produkcję i aktywację inflamasomów. Warto wyeliminować z diety produkty przetworzone, których metabolity wpływają na organizm w nieznany dla nas sposób i powodować zaburzenia mogące być dla nas co najmniej zaskoczeniem.

Pamiętajmy, że każdy z nas jest inny i żywność wpływa na nasze organizmy specyficznie. Obserwujemy swoje preferencje żywieniowe, a w razie występowania nadwrażliwości spróbujmy wykryć substancje prozapalne dla naszych komórek.

Iwona Gryszkin

Dietetyk z 14 letnim doświadczeniem. Iwona Gryszkin ukończyła studia magisterskie na Wydziale Nauk o Żywności na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu oraz podyplomowe studia dietetyczne na Akademii Medycznej w Poznaniu. Specjalizuję się w prowadzeniu i opracowywaniu programów dietetycznych towarzyszących terapiom medycznym w obszarach schorzeń metabolicznych, gastrologicznych jak i kardiologicznych.